BIOS Ne Demektir?
İngilizce Basic Input-Output System olan ve kısaca BIOS olarak isimlendirilen ve Türkçe’si Temel Giriş-Çıkış Sistemi olan Bios, bellek üzerinde girilmiş bir yazılımdır. Siz bilgisayarınızı açtığınız zaman bilgisayarınızdaki bütün donanımları bilgisayarınızın işlemcisine tanıtır. Örnek olarak RAM, Ekran Kartı, Klavye v.s. Ayrıca işletim sisteminizin gerekli ögelerini hard diskinizden yada CD sürücü/DVD sürücünüzden yükler.
BIOS Çalışma Sistemi
Basic Input Output System (temel giriş çıkış sistemi)ın kısaltması olarak okunan BIOS, işletim sistemiyle donanım arasındaki bütün bağımsız sürücü programlarını yönetir. Donanım üreticileri, sürücüleri her işletim sistemine özgü olarak verir. İşletim sistemleri farklı yapılardaki PC’lerde çalışabilir (Windows Mac’te, Mac Windows’ta), ancak farklı donanımları işletim sistemine tanıtan BIOS’dur. Bellekte çalışan bir arabirimdir ki, işletim sistemi ile donanım arasındaki, sürücüler toplamını içeren yazılımdır. Bir kısmı ROM denilen bellek çiplerine yüklüdür.
Bios’un üç kaynağı vardır:
- Anakarttaki ROM (read only memory: salt okunur bellek) çipi: klavye, disket sürücü, sabit sürücü, seri port ve paralel portların sürücüleri),
- Adaptör kartındaki ROM,
- Diskten yüklenen sürücüler.
Anakarttaki BIOS sistemi çalıştıran ilk sürücü yazılımıdır. BİOS bütün sürücüleri içermez, birçok ek kart takıldığında bunların içindeki ROM’un kodunu okuyarak işletim sistemi açılmadan önce sürücüyü yükler. BIOS’la CMOS (complementary metal oxide semiconductor) RAM karıştırılmamalıdır. Anakart biosu bir çipte sabittir. CMOS RAM denilen ve pille çalışan ve anakartta ayrıca bulunan RTC/NVRAM (gerçek zamanlı saat/kalıcı bellek: REAL TİME CLOCK/NONVOLATİLE MEMORY) sayısal bir saat çipidir. “BIOS setup”‘a girmek için PC’yi açtıktan sonra ekranda ilk görünen ve belleği saydıran ve BIOS bilgisini görüntüleyen ekrandayken F takımından bir tuşa basıldığında “BIOS setup”‘a girilir. Burada fabrika ayarları önceden kuruludur, bu ayarlar değiştirilirse, değişiklik CMOS RAM’a işlenir ve her açılışta bios bu bilgileri okuyarak açılışı yönlendirir. BIOS şu işlevlere sahiptir:
Bütün anakartlarda ROM BIOS yazılımı yüklü bir çip vardır, ilk açılışta POST (power on self test) ekrana gelir: işlemci, bellek, çip seti, video adaptörü, disk denetleyicileri, disk sürücüleri, klavye temel bileşenlerinin test edilmesidir. Sürücü yükleme hataları burada belli olur. Mesela MBR’de hata varsa, DISK BOOT FAILURE, açılış sektörünü bulamadım diye uyarır. BIOS Setup: Sistem ayarları ekranıdır. Açılış yükleyicisi: Disk sürücüleri okuyan ve geçerli bir ana açılış sektörüne bağlanan yükleyici. Bu sektörde işletim sisteminin temel dosyaları bulunur. İşletim sistemleri, açılış yükleyicisindeki temel dosyaları genellikle MBR’ye yazarlar. Linux’un açılış yükleyicisi olarak kullandığı programlardan GRUB, başka platformların açılış yükleyicisini de okutabilir. Salt okunurdur yani üzerine yazılamaz, ROM kalıcı belleği, güç kesilse bile silinmez, açılış yönergelerini depolar. Sıkça sanıldığı gibi ROM VE RAM zıt anlamlı değildir. Ekran sürücüleri diskten yüklenmez, ROM’dadır, çünkü PC açılırken sürücüler yüklenmemişse ekran görünmez, klavye çalışmaz ve hiçbir sisteme girilemez. ROM çipleri dört çeşittir: ROM (salt okunur), PROM, (programlanabilir), EPROM (silinebilir), EEPROM (Flash ROM, elektrikle silinebilir). Son teknikte kullanılan Flash ROM’ların özelliği çipin karttan çıkarılmadan, hatta bilgisayar kasası açılmadan progamlanabilmesidir. Güncellenmiş ROM’un anakart üreticisinin sitesinden indirilerek yüklenmesi BIOS terfii için yeterlidir. AMI, Award, Phoenix gibi büyük bios üreticileri tanınmıştır ve birçok OEM bağımsız olarak kendi ROM’larını üretmektedir.
Bios Üreten Şirketler
Yazılım Üreticileri
- Phoenix Technologies
- Award Software (1998’de Phoenix bünyesine katılmıştır.)
- Insyde Software
- Micro Id research (MRBIOS)
- General Software
- Ami (American Megatrends)
- UEFI Bios
İkincil Bios
sistem bios’u güncellemesi sırasında oluşabilecek elektrik kesintisi veya elektrik dalgalanmasının haricinde Win.Cih virüsü gibi bios’u bozabilecek normal şartlarda sistemi açılmaz haline gelmesi ile sonuçlanacaktır. bu ve buna benzer sorunları ortadan kaldırmak için geliştirilen İkincil BIOS uygulamaları
Dual BIOS
1999 yılında GIGABYTE Dual BIOS technology adıyla duyurulan 2. bios yedek bios üzerinden bozulan biosun tekrar programlanmasına olanak sağlar.
eksi yönü bios chipleri anakart üzerine lehimli oluşudur
Safe BIOS
MSI anakart firması tarafından geliştirilen bios teknolojisidir. tek bir bios üzerinde bios kendini 2 farklı alanda kayıtlıdır. bir çok otorite tarafından bu durumun %100 güvenilir olmayacağı ima edilmiştir.
Twin BIOS
GIGABYTE Dual BIOS technology sine göre tek artısı çıkartılabilir lehimsiz bios çipi şeklinde olması son kullanıcılar açısından posta siparişi ile tamir edilebilir oluşu sayesinden dikkat çekmiştir.
Hız Aşırtırma
Bazı Bios çipleri hız aşırtırmaya (overcloking) imkan tanır. Hız aşırtırma Bios’un üretim kapasitesini zorlaması demektir. Hız aştırma işlemi uzun vadede bileşen ömrüne zarar verebilir. Ayrıca aşırı ısınma ve kendini yok etme gibi sonuçlar doğurabilir.