Tarihte Bugün – 5 Mart

5 Mart günü Türk gazeteci, yazar, çevirmen Ahmet Arpad ve ABD’li müzisyen John Frusciante gibi dünyaca ünlü sanatçı, senarist, besteci, oyuncu dünyaya gelmiştir. Ayrıca 5 Mart günü ABD’li gangster Richard Kuklinski ve Venezuela devlet başkanı Hugo Chávez gibi dünyaca ünlü sanatçı, senarist, besteci, oyuncularda vefat etmiştir. Tüm bunlarla beraber yine 5 Mart günü Halife Abdülmecit Efendi’nin ailesiyle birlikte Türkiye’den ayrılması ve Şevket Verlaci’nin Arnavutluk başbakanı olması gibi tarihte iz bırakan önemli olaylarda gerçekleşmiştir.

5  Mart Günü Meydana Gelen Doğumlar

• 5 Mart 1133 – İngiltere kralı II. Henry
• 5 Mart 1324 – İskoçya kralı II. David
• 5 Mart 1512 – Flaman kartograf Gerardus Mercator
• 5 Mart 1563 – İngiliz politikacı John Coke
• 5 Mart 1575 – İngiliz matematikçi William Oughtred
• 5 Mart 1658 – Fransız kaşif Antoine Laumet de La Mothe, sieur de Cadillac
• 5 Mart 1693 – İsviçreli teolog Johann Jakob Wettstein
• 5 Mart 1696 – İtalyan ressam Giovanni Battista Tiepolo
• 5 Mart 1703 – Rus şair Vasili Kirilloviç Trediakovski
• 5 Mart 1748 – İsveçli botanist Jonas C. Dryander
• 5 Mart 1748 – İngiliz müzisyen William Shield
• 5 Mart 1794 – Fransız fizikçi Jacques Babinet
• 5 Mart 1814 – Alman tarihçi Wilhelm von Giesebrecht
• 5 Mart 1815 – ABD’li politikacı John Wentworth
• 5 Mart 1817 – İngiliz arkeolog Austen Henry Layard
• 5 Mart 1853 – ABD’li yazar ve çizer Howard Pyle
• 5 Mart 1869 – Alman kardinal ve başpiskopos Michael von Faulhaber
• 5 Mart 1870 – ABD’li yazar Frank Norris
• 5 Mart 1871 – Polonyalı sosyalist devrimci Rosa Luxemburg
• 5 Mart 1873 – Norveçli kaşif Olav Bjaaland
• 5 Mart 1874 – İngiliz oyuncu Henry Travers
• 5 Mart 1879 – İngiliz ekonomist William Beveridge
• 5 Mart 1886 – Çinli politikacı Dong Biwu
• 5 Mart 1887 – Brezilyalı besteci Heitor Villa-Lobos
• 5 Mart 1897 – İsveçli politikacı Set Persson
• 5 Mart 1890 – Meksika’daki kırsal yaşamı dile getiren macera romanlarıyla ünlü yazar B. Traven
• 5 Mart 1898 – Çinli politikacı, başbakan Zhou Enlai
• 5 Mart 1902 – İsveçli asıllı ABD’li yazar Edita Morris
• 5 Mart 1904 – Alman teolog Karl Rahner
• 5 Mart 1908 – ABD’li yazar, oyun yazarı Irving Fiske
• 5 Mart 1908 – İngiliz oyuncu Rex Harrison
• 5 Mart 1910 – Polonyalı matematikçi Józef Marcinkiewicz
• 5 Mart 1915 – Fransız matematikçi Laurent Schwartz
• 5 Mart 1918 – ABD’li ekonomist James Tobin
• 5 Mart 1920 – Cezayirli anti-Nazi direnişçi José Aboulker
• 5 Mart 1920 – ABD’li oyuncu Virginia Christine
• 5 Mart 1921 – ABD’li beyzbolcu Elmer Valo
• 5 Mart 1922 – İtalyan yazar ve film yönetmeni Pier Paolo Pasolini
• 5 Mart 1923 – Galli gazeteci David Nathan
• 5 Mart 1923 – ABD’li yatırımcı Laurence Tisch
• 5 Mart 1927 – ABD’li oyuncu Jack Cassidy
• 5 Mart 1933 – Türk güreşçi İsmail Ogan
• 5 Mart 1934 – İsrailli ekonomist Daniel Kahneman
• 5 Mart 1934 – ABD’li oyuncu James B. Sikking
• 5 Mart 1934 – Türk yönetmen Halit Refiğ
• 5 Mart 1936 – Zimbabveli politikacı, devlet başkanı Canaan Banana
• 5 Mart 1936 – ABD’li oyuncu Dean Stockwell
• 5 Mart 1937 – Nijeryalı politikacı, devlet başkanı Olusegun Obasanjo
• 5 Mart 1938 – ABD’li Amerikan futbolcusu ve oyuncu Fred Williamson
• 5 Mart 1939 – Kanadalı seri katil Peter Woodcock
• 5 Mart 1939 – Belçikalı aşçı Pierre Wynants
• 5 Mart 1939 – İngiliz oyuncu Samantha Eggar
• 5 Mart 1940 – İngiliz oyuncu Malcolm Hebden
• 5 Mart 1940 – Alman futbol oyuncusu ve teknik direktör Sepp Piontek
• 5 Mart 1942 – İspanyol politikacı, başbakan Felipe González Márquez
• 5 Mart 1942 – Türk gazeteci, yazar, çevirmen Ahmet Arpad
• 5 Mart 1970 – ABD’li müzisyen John Frusciante
• 5 Mart 1974 – ABD’li oyuncu Eva Mendes
• 5 Mart 1974 – İngiliz komedyen Matt Lucas
• 5 Mart 1975 – ABD’li oyuncu Jolene Blalock
• 5 Mart 1975 – Kanadalı Roman yazarı Nelly Arcan
• 5 Mart 1977 – Küba asıllı İtalyan voleybolcu Taismary Agüero
• 5 Mart 1979 – Türk aktris Çiğdem Aysu
• 5 Mart 1986 – ABD’li model Julie Henderson
• 5 Mart 1989 – ABD’li aktör, şarkıcı Sterling Knight

5 Mart Günü Meydana Gelen Ölümler

• 5 Mart 1534 – İtalyan ressam Antonio da Correggio
• 5 Mart 1539 – Portekizli politikacı, Hindistan valisi Nuno da Cunha
• 5 Mart 1592 – Flemish ressam Michael Coxcie
• 5 Mart 1605 – İtalyan Papa Pope Clement VIII
• 5 Mart 1611 – Japon samuray Shimazu Yoshihisa
• 5 Mart 1622 – İtalyan soylusu, Parma dükü I. Ranuccio Farnese
• 5 Mart 1695 – İngiliz yazar Henry Wharton
• 5 Mart 1726 – İngiliz politikacı Evelyn Pierrepont
• 5 Mart 1778 – İngiliz besteci Thomas Augustine Arne
• 5 Mart 1815 – Avusturyalı doktor Franz Mesmer
• 5 Mart 1827 – Fransız matematikçi Pierre-Simon Laplace
• 5 Mart 1827 – İtalyan fizikçi Alessandro Volta
• 5 Mart 1849 – İskoç ressam David Scott
• 5 Mart 1876 – Alman yazar Marie d’Agoult
• 5 Mart 1893 – Fransız tarihçi Hippolyte Taine
• 5 Mart 1895 – İngiliz asker  Henry Rawlinson
• 5 Mart 1895 – Rus yazar Nikolai Leskov
• 5 Mart 1903 – İngiliz asker George Francis Robert Henderson
• 5 Mart 1925 – Danimarkalı matematikçi Johan Jensen
• 5 Mart 1926 – Fransız havacı Clément Ader
• 5 Mart 1927 – Alman matematikçi Franz Mertens
• 5 Mart 1933 – Türk asker Cavit Erdel
• 5 Mart 1934 – Türk politikacı Reşit Galip
• 5 Mart 1940 – Çinli eğitimci Cai Yuanpei
• 5 Mart 1941 – Türk din adamı, Türkiye’nin ilk diyanet işleri başkanı Mehmet Rifat Börekçi
• 5 Mart 1944 – Fransız şair ve yazar Max Jacob
• 5 Mart 1945 – ABD’li katil Lena Baker
• 5 Mart 1947 – İtalyan besteci Alfredo Casella
• 5 Mart 1953 – Rus besteci Sergey Sergeviç Prokofyev
• 5 Mart 1953 – Sovyet politikacı, devlet başkanı Josef Stalin
• 5 Mart 1953 – ABD’li senarist Herman J. Mankiewicz
• 5 Mart 1963 – ABD’li şarkıcı Patsy Cline
• 5 Mart 1965 – Çinli politikacı Chen Cheng
• 5 Mart 1965 – ABD’li beyzbolcu Pepper Martin
• 5 Mart 1966 – Rus şair Anna Akhmatova
• 5 Mart 1974 – ABD’li emprezaryo Sol Hurok
• 5 Mart 1977 – İngiliz Formula 1 sürücüsü Tom Pryce
• 5 Mart 1980 – Kanadalı oyuncu Jay Silverheels
• 5 Mart 1980 – Alman opera yapımcısı Winifred Wagner
• 5 Mart 1981 – ABD’li şarkı sözü yazarı Yip Harburg
• 5 Mart 1982 – ABD’li oyuncu John Belushi
• 5 Mart 1983 – Türk karikatürist Mustafa Uykusuz (Mim Uykusuz)
• 5 Mart 1984 – İtalyan bariton Tito Gobbi
• 5 Mart 1984 – ABD’li oyuncu William Powell
• 5 Mart 1987 – Türk oyuncu Gülistan Güzey
• 5 Mart 1988 – Arjantinli komedyen Alberto Olmedo
• 5 Mart 1990 – Alman futbolcu Edmund Conen
• 5 Mart 1991 – Yapı ve Kredi Bankası’nın kurucusu, eski milletvekili Kazım Taşkent
• 5 Mart 1992 – Sovyet şair Yevgeniy Yevtuşenko
• 5 Mart 1995 – İngiliz müzisyen, oyuncu ve yazar Vivian Stanshall
• 5 Mart 1996 – ABD’li oyuncu Whit Bissell
• 5 Mart 1997 – ABD’li yazar Samm Sinclair Baker
• 5 Mart 1999 – ABD’li oyuncu Richard Kiley
• 5 Mart 2000 – Fransız oyuncu Lolo Ferrari
• 5 Mart 2000 – Türk mimar, sanayici İzzet Baysal
• 5 Mart 2004 – ABD’li oyuncu Walt Gorney
• 5 Mart 2006 – ABD’li gangster Richard Kuklinski
• 5 Mart 2013 – Venezuela devlet başkanı Hugo Chávez

5 Mart Günü Meydana Gelen Olaylar

• 5 Mart 1584 – Karlstad, İsveç’te kent konumuna alındı.
• 5 Mart 1821 – James Monroe, ABD devlet başkanlığı görevine ikinci kez getirildi.
• 5 Mart 1836 – Samuel Colt ilk .34 kalibre altıpatlar (revolver) tabancanın seri üretimine başladı.
• 5 Mart 1890 – Meksika’daki kırsal yaşamı dile getiren macera romanlarıyla ünlü yazar B. Traven doğdu. Kimliğini açıklamayı reddeden ve gerçek adı asla öğrenilemeyen Traven’in kimliği hakkında kesin olarak bilinen tek şey romanlarının çoğunun Almanca olarak yazıldığı ve ilk baskılarının Almanya’da yapıldığıydı.
• 5 Mart 1912 – İtalyan Ordusu hava balonlarını askeri amaçlarla kullanan ilk ordu oldu. İtalyanlar bu hava taşıtlarını Türk savunma hatlarının gerisine keşif amacıyla gönderdiler.
• 5 Mart 1917 – Woodrow Wilson, ABD devlet başkanlığı görevine ikinci kez getirildi.
• 5 Mart 1918 – Bolşevikler, Rusya’nın başkentini Petrograd’tan Moskova’ya taşıdılar.
• 5 Mart 1920 – Türkiye Yeşilay Cemiyeti kuruldu.
• 5 Mart 1923 – Şile’de Rum Değirmenlik Mahallesi’nde çıkan yandında çoğu terk edilmiş yaklaşık 550 Rum, 200 Müslüman hanesi, 100 dükkân, 1 cami, 2 kilise ve bazı resmi binalar yandı. Toplam 1500 kişi yangın dolayısıyla evsiz kaldı.
• 5 Mart 1924 – İstanbul’da Maarif Müdürlüğü, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereğince medreselere el koydu.
• 5 Mart 1924 – Halife Abdülmecit Efendi ailesiyle birlikte Türkiye’den ayrıldı.
• 5 Mart 1924 – Şevket Verlaci, Arnavutluk başbakanı oldu.
• 5 Mart 1931 – Daniel Salamanca Urey, Bolivya devlet başkanlığına getirildi.
• 5 Mart 1933 – Almanya’da 5 Mart’ta yapılan genel seçimlerde Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi % 43.9 oy alarak çoğunluk sağladı ve kesin olarak iktidara geldi.
• 5 Mart 1933 – Büyük Buhran: ABD başkanı Franklin D. Roosevelt bütün bankaları kapattı ve finansal işlemleri durdurdu.
• 5 Mart 1942 – Okul bahçelerine patates, yerelması, fasulye gibi sebzeler dikilmeye başladı.
• 5 Mart 1946 – II. Dünya Savaşı’nda ortaya çıkan ve Sovyetler Birliği ile Doğu Avrupa ülkelerini simgeleyen Demirperde kavramı; ilk kez İngiltere Başbakanı Winston Churchill’in bir konuşmasında kullanıldı.
• 5 Mart 1950 – Eskişehir’de sel felaketi: 50 bin kişi açıkta kaldı, 2500 ev yıkıldı, 6 kişi boğuldu. Felaketzedelere Marshall Planı’ndan yardım geldi.
• 5 Mart 1951 – Devlet Tiyatrosu Genel Müdürlüğü’nden ayrılan Muhsin Ertuğrul, özel bir tiyatro kurmaya karar verdiğini açıkladı. İstanbul Beyoğlu’nda Atlas Sineması’nın üst katında yer alması planlanan yeni tiyatronun adı Küçük Sahne olacak.
• 5 Mart 1952 – 74 Ticani’nin duruşmasına Ankara 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlandı. Tarikat Şeyhi Kemal Pilavoğlu, 1934 yılında mahkûm olduktan sonra Ticaniliği bıraktığını söyledi.
• 5 Mart 1953 – 1929’dan beri SSCB liderliğini elinde tutan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreteri Josef Stalin öldü; bir gün sonra yerine Malenkov geçti. Asıl adı Yosif Vissariyonoviç Çugaşvili olan Stalin “Çelik Adam” anlamına gelen takma adını 1879’da devrimci mücadeleye atıldığı sırada almıştı.
• 5 Mart 1956 – ABD’de Yüksek Mahkeme diğer mahkemelerin okullardaki ırk ayrımcılığını yasaklamasını onayladı.
• 5 Mart 1966 – Boeing 707 tipi bir yolcu uçağı Fuji dağına düştü: 124 kişi öldü.
• 5 Mart 1969 – Ant dergisi’nde yayımlanan “İşgal Toprağı, Kurt Köpeği” başlıklı yazısından ötürü yargılanan Yaşar Kemal beraat etti.
• 5 Mart 1969 – Balıkesir’de Akbaşlak köyü muhtarı “aminli düğün tüzüğü” hazırladı ve mevlit okutmayan damatlara ceza kesileceğini açıkladı.
• 5 Mart 1971 – İstanbul’da Akbank’ın Selamiçeşme Şubesi silahlı 5 kişi tarafından soyuldu, soygun sanıklarından olduğu ileri sürülen Salman Kaya Bebek’te yakalandı.
• 5 Mart 1971 – Kırıkhan’da Türkiye İşçi Partililere (TİP) saldırıldı, 3 kişi öldü, 23 kişi yaralandı. İlçede sokağa çıkma yasağı başlatıldı.
• 5 Mart 1971 – ABD’li 4 asker Ankara’da THKO örgütü mensuplarınca kaçırıldı. Bir duyum üzerine polisin üniversiteye düzenlediği baskında çatışma çıktı; Erdal Şener adlı öğrenci öldü, yaralananlar oldu. Kaçırılan askerler 8 Mart’ta serbest bırakıldı.
• 5 Mart 1972 – Ağustos 1971’de Sultanahmet’te esrar satarken yakalanan ve 6 yıl hapse mahkûm edilen 14 yaşındaki İngiliz çocuk, Türkiye ile İngiltere arasında sorun oldu. İngiliz basını “Gaddar Türkler” diye manşetler attı. Bunun üzerine Başbakan Nihat Erim programında olmasına rağmen, ABD’ye giderken Londra’ya uğramadı.
• 5 Mart 1974 – Yom Kippur Savaşı: İsrail askerleri Süveyş Kanalı’nın batı yakasından çekildiler.
• 5 Mart 1977 – Türkân Şoray, Dünya Kadın Rejisörleri Festivali’nde Dönüş filmindeki başarısı nedeniyle Brüksel’de özel ödül aldı.
• 5 Mart 1978 – İstanbul İstinye’de yapılan 23. Balkan Kros Şampiyonası’nda Mehmet Yurdadön 12 bin metre, Sadık Salman 8 bin metre yarışmasında birinci oldular.
• 5 Mart 1979 – Uzay sondası Voyager 1, Jüpiter’in 172000 mil yakınından geçti.
• 5 Mart 1981 – İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi yasadışı örgüt kurmak ve komünizm propagandası yapmak suçundan 7 TİP yöneticisini tutukladı.
• 5 Mart 1984 – İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, Papa’ya suikast düzenlemek suçundan Mehmet Ali Ağca hakkında açılan davada görevsizlik kararı verdi.
• 5 Mart 1986 – Yüce Divan tarafından iki yıl hapse mahkûm edilen eski Devlet Bakanı İsmail Özdağlar’ın milletvekilliği TBMM Genel Kurulu’nda düşürüldü.
• 5 Mart 1986 – Son 42 yılın en yoğun kar yağışı altında kalan İstanbul’da hayat felce uğradı.
• 5 Mart 1991 – Irak, Körfez Savaşı esirlerini serbest bıraktı.
• 5 Mart 1993 – Savaş uçaklarının bombaladığı Muş’un Kızılsu Vadisi’ndeki kamptan kaçmak isteyen 60 PKK militanı, patlamaların şiddetiyle kopan çığın altında kalarak öldü.
• 5 Mart 1994 – Birleşmiş Milletler, Bosna’ya Türk askeri gönderilmesini kabul etti.
• 5 Mart 1999 – Çankırı Valisi Ayhan Çevik, bombalı saldırıda ağır yaralandı; koruma polisi ve iki lise öğrencisinin öldüğü saldırıyı yasadışı TİKKO örgütü üstlendi.
• 5 Mart 2000 – İnternet aracılığıyla uluslararası ün yapan Mahir Çağrı, Forbes Dergisi’nin en ünlü 100 kişisi arasına girdi.
• 5 Mart 2001 – Mekke’de Hac’da çıkan izdihamda 35 hacı adayı öldü.
• 5 Mart 2007 – Türkiye’de Vatanseverler Partisi, İçişleri Bakanlığına Kuruluş dilekçesi vererek resmen kuruldu.