Urartular’ın Yaşamı
Başkenti şimdiki adı Van eski adıyla Tuşpa olan Urartular devletinden bulunan kaynaklarda ilk defa M.Ö. 13. yüzyılda bahsedilmektedir. Urartular, M.Ö. 8. yy ve M.Ö. 7. yy tarihlerinde en güçlü zamanlarını yaşamışlardır. Şimdiki Doğu Anadolu, Irak’ın bir kısmını ve İran toprakları arasına girmişti. Urartuların günümüze ulaşan sözlerinden yola çıkılarak şu sonuca varılmıştır.
“Urartular, tek bir devletten oluşmamıştır. Birçok kabileden oluşan bir devlettir.”
Fakat demirin aktif olarak kullanılmaya başlanmasıyla savaşların patlak vermesi sonucu bu kabileler zamanla bir araya gelmiş ve Urartu Krallığını oluşturmuşlardır. M.Ö. 7. yüzyıldan sonra Urartular zayıflamaya başlamışlardır. Bu dönemde sırasıyla Kimmerler, İskitleri ve Medlerin akınları Urartulara büyük darbeler vurmuştur. Zaten M.Ö. 590 yılında Medler, Urartular’ın varlığına son verilmiştir. Urartular yazı olarak çivi yazısını ve Hitit hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. Diğer devletler ile yaptıkları yazılı görüşmeler Asur dili ön plana çıkmaktadır. Urartulardan kalan ve Van Mağara Tapınağında (Mehr Kapısı) bulunan anıttaki yazıta göre Urartuların 79 adet tanrı, tanrıça ve tanrısal özellikler adadığı nesneler var. Urartular tanrı olarak nitelendirdikleri bunlara sığır, koyun gibi hayvanları kurban keserlermiş.
Urartuların e önemli 3 tane tanrısı vardı. Bu tanrıları sırasıyla Haldi (savaş tanrısı), Teişeba (fırtına tanrısı) ve Şivini (güneş tanrısı). Diğer tanrılarından bazıları ise şunlardır;
- Hutuini
- Turanj
- Yа
- Nalaini
- Şebitu
- Arsimela
- Anapşa
- Diduaini
- Şelard
- Atbini
- Kvera
- Elipri
- Taraini
Urartuların Sırasıyla Kralları;
- Aram
- Lutipri
- I. Sarduri
- İşpuhini
- Menua
- I. Argişti
- II. Sarduri
- I. Rusa
- II. Argişti
- II. Rusa
- III. Sarduri
- IV. Sarduri
- Erimena
- III. Rusa
- IV. Rusa