Astrahan Seferi Nedir? Ne Zaman ve Kimler Arasında Oldu? Nedenleri ve Sonuçları

Astrahan Seferi Nedir?

1568 ile 1570 yılları arasında olan savaşın diğer bir ismi de 1568-1570 Osmanlı-Rus savaşıdır. Astrahan ve Azak bölgelerinde geçen savaş Rusya’nın zaferi ile sonuçlanmıştır. Savaş Osmanlı Devleti ve Kırım Hanlığı ile Rus Çarlığı yada Rusya Devleti arasında gerçekleşmiştir. Bu savaş sırasında Osmanlı Devletinin başında II. (2.) Selim var iken savaşın komutanlığını ise Sokollu Mehmet Paşa Yapmıştır. Savaşın nedeni Osmanlı Devleti’nin Astrahan Hanlığı’nı geri almak istemesidir. Zira Rusya 1556 tarihinde burayı ele geçirmişti.

Astrahan Seferinin Sebepleri Nelerdir?

Rusya Moskova Prensliği 1552 yılında Kazan Hanlığı’na, 1556 yılında da Astrahan Hanlığı’na son vermiş, ve Don (Ten) ve Volga (İdil) nehir boylarına güçlü bir şekilde yerleşmişti. Moskova Prensi IV. İvan (Korkunç İvan) bu fetihleriyle Çar unvanını da almıştı. İlerleyen yüzyıllarda Rus ekonomisinin candamarı haline gelecek olan bölgenin Rusya tarafından ilhak edilmesiyle, Orta Asya ile Kırım ve Anadolu arasındaki Hazar Denizi’nin kuzeyinden geçen ticaret yolu ve Hac yolu da kesintiye uğramıştı. Rus Prensliği ise UrallardanKaradeniz üzerine sarkma stratejisinin ilk adımını atmış oldu.

Padişah II. Selim ile dâmâdı ve Sadrazam Sokollu Mehmed Paşa, Rusya’nın Kafkasya ve Kırım’a sarkma tehlikesini sezdiler. Bunu önlemek stratejisi olarak Astrahan kalesinin fethi ve bu kalenin bir tahkim edilmiş bir savunma sisteminin merkezi olarak kullanılması gerektiği düşünüldü. Bylece Rus Prensliğinin güneye ilerlemesi önlendiği gibi Osmanlı Devleti’nin Safevi devletinin Kafkaslar ve Azerbeycan’dan atılma stratejisini kolaylaştırılacaktı. Ayrıca eski doğu-batı Asya kervan yollarından biri tekrar açılabilecek ve Orta-Asya’da bulunan ve Safavi aleyhtarı olan Özbekler ile bağlantı kolaylaşacaktı. Bu bağlantının kolaylaştırılması için Don ile Volga arasında bir kanal açılması ve Karadeniz ile Hazer Denizi arasında su üzerinden bağlantının sağlanması da imkân dahiline girmişti. Bu sırada İran Safevi Devleti’nin de Türkistan-Anadolu yolunu keserek Türkistan’dan yola çıkan hacıların engelenmesi haberi geldi.

Ana stratejiyi uygulamak ve hacıların engelenmesi taktik sorununun çözümlenmesi niyeti ile bir Astrahan Seferi düzenlemesi için kesin bir şekilde karar verildi. Astrahan Seferi’nin, Don-Volga Kanal Projesi ile eşzamanlı olarak yürütülmesi de kararlaştırıldı. II. Selim, Kırım Hanı I. Devlet Giray’a bir Hatt-ı Hümâyûn göndererek sefer hazırlıklarının başlanması talimatını verdi. Sadrazam Sokollu Mehmed Paşa da bu iş için, bölgeyi iyi tanıyan Şıkk-ı sâni defterdarı Çerkez Kâsım Bey’i görevlendirdi. Kendisine paşalık ve “Kefe Beylerbeyliği” ünvanı verildi.

Astrahan Seferinin Gerçekleşmesi

Asker toplandıktan sonra orduyu taşıyan donanma 4 Ağustos 1569 tarihinde Karadeniz’e açıldı ve Don (Ten) Irmağı ağzına geldi. Niğbolu, Silistre, Amasya, Canik ve Çorum sancak beyleri de askerleri ile gelip Çerkez Kasım Paşa’nın emrine girdiler. Kırım Hanı Devlet Giray da süvârileriyle bölgeye geldi.

Astrahan Seferinin Sonuçları Nelerdir?

20 Eylül 1569 tarihinde Astrahan kuşatma altına alındı. Kefe, Balaklava, Menkub ve Taman halkından kanal kazısı işinde çalıştırılmak üzere yaklaşık 30.000 işçi toplandı ve 1569 senesinin Kasım ayında kazma işine başlandı. Mevsim koşullarının giderek kötüleşmesi kazı işçileri arasında firar eğilimini artırmaya başladı. Ücretlerin zamanında ödenmemesi gibi sorunlar da baş göstermeye başladı. Bir müddet sonra işçiler arasında meydana gelen isteksizlik, şehri kuşatan askerlere de bulaştı ve zaman zaman isyanlar çıktı.

Bu olumsuz gelişmeler üzerine kazı faaliyetleri Kâsım Paşa’nın teklifi, Sadrâzam ve Pâdişâhın onayı ile durduruldu. Bu eyleme destek sağlayacak olan Kırım Hanlığı, Rusların yaydığı, Osmanli Devleti’nin Kırım ozerkliğine karşı olduğu ve bu seferde Osmanlı başarısının bu özerkliği tehdit edebileceği korkuları ile ve sefer mevsiminin geçtiği açıklaması ile son anda desteklerini geri çektiler. Bu faaliyetleri yakından izleyen Moskova Çarı IV. İvan, kazı faaliyetlerinin tavsadığını gördü ve bölgeye Prens Serebiyanov komutanlığında 20.000 kişilik bir kuvvet gönderdi. Bu ordu, kazı işindeki işçileri tamamen dağıttı. Osmanlı ordusu için hazırlanan lojistik destek de yeterli değildi. Astrahan şehrini kuşatan Osmanlı askerleri, Prens Serebiyanov güçleri tarafından da kuşatılarak iki ateş arasına alındı. Osmanlı ordusu bir huruç harekâtı yaparak ve çok kayıplar vererek kuşatmayı kaldırdı, kendisini kuşatılmışlıktan kurtardı.

Azak Kalesi’ni kuşatacak Osmanlı donanması ise bir fırtınaya yakalanarak büyük zarar gördü. Başarısızlığa uğrayan ve Kırım’da toplanan ordu donanma ile tekrar Anadolu’ya döndü. Osmanlılar Don-Volga Kanal Projesinden vazgeçtiler ve 1570 yılında İstanbul’da Korkunç İvan’ın elçileriyle bir saldırmazlık antlaşması imzaladılar. Buna rağmen Kırım Tatarları (1570-72) sefer yıllarında Rusları Kabraday’dan söküp atmışlar ve ta Moskova yakınlarına kadar akıncı hücumları yapmayı başarmışlardır (Moskova Yangını, Molodi Savaşı). Diğer taraftan da Sokollu Mehmet Paşa Rusları Karadeniz’in doğu ve batısına sarkmalarını önlemek icin Osmanlı devletinin Eflak ve Buğdan prenslikleri üzerinde olan etkilerini güçlendirmiş ve Lehistan ile çok yakın ilişkiler kurmuştur.

Astrahan Seferinin Künyesi