12 hayvanlı takvim ne demektir, on iki hayvanlı türk takvimindeki hayvanların isimleri nelerdir, on iki hayvanlı takvim ne zaman kullanılmaya başlanmıştır, 12 hayvanlı Türk takvimini kullanmayı ne zaman bırakmışlardır, 12 hayvanlı Türk takvimi şimdi nerede kullanılıyor.
12 Hayvanlı Takvim Nedir? Hakkında Bilgi
12 Hayvanlı Takvimi, Çin kökenli olup Asya’da yaygın olarak kullanılmış takvim, aynı zamanda bir sistemdir. Tabiat olaylarıyla iç içe olan atlı göçebe Türkler, hayatlarını belli bir düzene koyma ihtiyacı duymuşlardır. Bu sebeple “geçmiş şimdi – gelecek” bilgisi yoluyla, zamanı sistemli hale getirmişler. Zamanı ölçmek için kullandığımız ölçütlerin , hepsinin temelinde aslında gök cisimleri ve göksel olaylar bulunur. Gerçekte zamanımızı Güneş’e, Ay’a, gezegenlere ya da yıldızlara bakarak belirlememiz eski atalarımızdan bize kalan bir mirastır. Türkler eski dönemlerden beri göçebe ve bozkır hayatı yaşadığı için bu insanlar zaman hesaplamaya, özellikle de hasat zamanını çok iyi belirlemeye gereksinim duydular. Öte yandan yıldızlara bakarak bilinmeyen; haber verdiği iddia edilen şaman, evliya, hesapçıların ya da kabile büyücülerinin işlerinden biri de yıldızların konumuna bakarak yaylaya göçme, koyunları çiftleştirme, ot biçme, tohum atma, tarlayı çapalama ya da ekinleri biçme zamanının geldiğini insanlara söylemekti. Böylece yılın belli zamanlarını hesaplama ve ilkel bir takvim yapma işini ilk kez bu şamanlar, evliyalar ve hesapçılar gerçekleştirmiş oldular.
On iki Hayvanlı Takvimin Özellikleri
12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Göktürkler, Uygur Türkleri, Tuna Bulgarları, İdil Bulgarları da kullanmış ve Hiung-nu’lar da Çin’in hemen kuzeyinde bulundukları için büyük ihtimalle Hun Türkleri’nde de kullanmıştır.
Göktürk Yazıtları, Uygur kitap ve hukuk belgeleri, Tuna Bulgarları’nın yazıtları, Bulgar Hakanları Listesi ve Manas Destanı’ndaki bazı olaylar da bu takvim ile tarihlendirilmiştir.
Bu takvimde her hayvan bir yılı gösterir. Örneğin; “Pars Yılı” gibi. Her yılın o hayvanın özelliklerine göre şekillendiğine inanılır. Örneğin Maymun yılında eğlence ve hilenin artacağı inanışı vardır. Çağ adı verilen (ÇAĞ: 12×5=60 yıl) şeklindeki dönemler halinde ilerler ve bu rakam ortalama insan ömrüdür. 12 Hayvanlı Türk Takvimi Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan M.Ö. 209’da başlar.
12 Hayvanlı Takvimin Tarihi
Edouard Chavannes’in “Le Cycle turc des Douze Animaux 12 Hayvanlı Türk Takvimi adlı araştırmasında, Asya’da kullanılan 12 Hayvanlı takvim Türklere ait bir takvim sistemi olduğunu ve Çinlilerin bu takvimi Türklerden aldığını düşünerek “12 Hayvanlı Türk Takvimi” adı koymuştur.
On iki Hayvanlı Takvimde Yıllar
No | Hayvan | Diğer Söyleyişler | Farklı Kaynaklarda | Anlam | Hakas Takvimi | Yön | Özellikleri | ||
1 | Sıçan | Sıçgan, Sıçkan, Çıçgan | Küsgü | Fare | Küske (“sıçan”) | 0° Kuzey | Hareket, sezgi. | ||
2 | Ud | Ut, Uy | Buğa, Buga, Boğa | Öküz | İnek, İneh (“sığır”) | Sakinlik, akıl, bilinç. | |||
3 | Bars | Barıs, Pars | Pars | Tülgü (“tilki”) | Atılganlık, kavga. | ||||
4 | Tavışgan | Tavışkan, Tovışgan | Koyan, Koban | Tavşan | Hozan (“tavşan”) | 90° Doğu | Merhamet, korkaklık. | ||
5 | Lu | Luy, Ulu, Uluğ | Bal, Balıg, Balık | Ejderha | Kileski (“ejder”) | Talih, zenginlik. | |||
6 | Yılan | Çılan, Cılan, Zılan | Yılan | Çılan (“yılan”) | Saygı, hürmet, korku. | ||||
7 | Yunt | Yund, Yont, Yond | Yılkı | At | Çilgi, Çılgı (“at”) | 180° Güney | Acele, telaş, sürat. | ||
8 | Koy | Hoy, Honın, Konın | Koç, Koçkar, Huç | Koyun | Hoy (“koyun”) | Sevgi, dürüstlük,çokluk. | |||
9 | Biçin | Meçin, Meşin, Piçin | Maymun | Kizi (“kişi”) | Eğlence, kurnazlık. | ||||
10 | Tabuk | Tagaku, Toguk, Toğ, Takık | Tavuk | Tanah (“tavuk”) | 270° Batı | İsyan, cimrilik. | |||
11 | İt | İyt, İşt | Köbek, Kübek, Köpek | Köpek | Dorna, Torna (“turna”) | Sadakat, hissiyat. | |||
12 | Tonguz | Tonuz | Domuz | Öski (“keçi”) | Karmaşa ve sükunet. |
Yakutlar (Sahalar) ise 12 hayvanlı yıl takvimi kullanmakla birlikte, hayvanların yerine tanrıların adlarını kullanmışlardır.
1. Cöhögöy, 2. Ayısıt, 3. İyehsit, 4. Ayığ 5. Buğor, 6. Cahın 7. Suğorun, 8. Hotoy, 9. Bayanay, 10. Sehen, 11. Tanha 12. Otun
Eski Türklerde Aylar
Bir yılda 12 ay vardı. Aylar birinçay (birinci ay) , ikinçay (ikinci ay), üçünçay (üçüncü ay), dördünçay (dördüncü ay), beşinçay (beşinci ay), altınçay (altıncı ay), yedinçay (yedinci ay), sekizinçay (sekizinci ay), dokuzunçay (dokuzuncu ay), onunçay (onuncu ay), onbirinçay (onbirinci ay) ve onikinçay (onikinci ay) diye adlandırılmıştır.
Oşlak Ay
Oşlak Ay (veya Aşlak Ay) – Özellikle Avrasya göçebe halklarının ve Türklerin şaman takviminde birinci aydır. Uluğ Kün (Ulu Gün) yani Nevruz kutlamalarıyla birlikte yani 21 Martta başlar. Bu bahar şenliği kurban ayinleri ve kutlamalar ve geleneksel eğlenceler ile gerçekleştirişliri ve günümüzde de varlığını sürdürmektedir.
Son Ay
Son Ay (Azerice “Sonay”) – Türk halk kültüründe yılın ilk yarısıdır. Özellikle Azerbaycan folklorunda güz mevsiminin son aylı gecelerine denir. Azerbaycan “ayın düşüncesi”nde (mitolojik anlayışında) Ay ve Güneş sevgilidirler. Onların sevgisi sonsuzdur. Ama onlar hiçbir zaman birbirine kavuşamazlar. Ancak gece ve gündüzün eşitlendiği bu günde bu sonsuz sevdalılar birbirlerinin yüzlerini görebilirler. Ama sonra kavuşamadan yine kaybederler. Azerbaycan köylerinde bu gecede çeşitli oyunlar oynarlar.
Eski Türklerde Mevsimler
Eski isim | Halk takviminde | Günümüzde | Farsça (D. Anadolu, Azerbaycan) |
---|---|---|---|
Oğlak ay | Kök, Kökey, Köklem, Köktem | İlkbahar | Bahar |
Uluğ Oğlak ay | Yaz, Yay, Cay | Yaz | |
Uluğ ay | Güz, Güzey, Güzlem, Güzdem | Sonbahar | Payız |
Kadır Kış ay | Kış, Kıs, Hıs | Kış |
Eski Türklerde Günler
Türklerde gün isimlerinin yabancı kökenli olmasının sebebi bazı tarihçilere göre; göçebelik sebebiyle Türklerde gün kavramının gelişmemesidir. Türk Takvimi’nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme Çağ adı verilirdi. Bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saatti. Herbir çağ ise sekiz Kehten ibaretti. Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü alınırdı.
12 (On iki) Hayvanlı Türk Takviminde Yılların Karşılıkları
Karşılığı | Yıl |
---|---|
Fare | 2020, 2008, 1996, 1984, 1972, 1960, 1948, 1936, 1924 |
Öküz | 2021, 2009, 1997, 1985, 1973, 1961, 1949, 1937, 1925, |
Kaplan | 2022 ,2010, 1998, 1986, 1974, 1962, 1950, 1938, 1926, |
Tavşan | 2023, 2011, 1999, 1987, 1975, 1963, 1951, 1939, 1927, |
Ejderha | 2024, 2012, 2000, 1988, 1976, 1964, 1952, 1940, 1928, |
Yılan | 2025, 2013, 2001, 1989, 1977, 1965, 1953, 1941, 1929, |
At | 2026, 2014, 2002, 1990, 1978, 1966, 1954, 1942, 1930, |
Koyun | 2027, 2015, 2003, 1991, 1979, 1967, 1955, 1943, 1931, |
Maymun | 2028, 2016, 2004, 1992, 1980, 1968, 1956, 1944, 1932, |
Tavuk | 2029, 2017, 2005, 1993, 1981, 1969, 1957, 1945, 1933, |
Köpek | 2030, 2018, 2006, 1994, 1982, 1970, 1958, 1946, 1934, |
Domuz | 2031, 2019, 2007, 1995, 1983, 1971, 1959, 1947, 1935, |
“12 (On iki) Hayvanlı Türk Takvimi Nedir? Özellikleri, Hayvanların Anlamları ve Hakkında Bilgi” için 6 yanıt
peki bu güzelde hangi ülkeler kullandı
yaa adamı hasta etme
EMİNE
sen etme
gız naber saçın güzelmiş
çok güzel bir yazı ödevime çok yardımcı oldu
Ayn ya yksa oretmen kizaerdii