Özet: “Medrese Nedir? Medrese Ne Demektir? Anlamı” başlıklı yazımızda Medrese nedir, Medrese ne demektir, Medrese kelimesinin tanımı, Medrese kelimesinin eş anlamlısı, Medrese kelimesinin ingilizce karşılıkları, Medrese ile ilgili atasözleri ve deyimler ve Medrese hakkında detaylı bilgileri bulacaksınız.
Medrese Tanımı
Medrese kelimesi Arapça kökenli bir kelimedir ve Medrese kelimesinin anlamı Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde aşağıdaki şekildedir;
1. isim, din b. (***) İslam ülkelerinde, genellikle İslam dini kurallarına uygun bilimlerin okutulduğu yer
“Geceleri de ya bir cami ya da bir medrese köşesinde kıvrılır yatarmış.” – Y. K. Karaosmanoğlu
2. Fakülte
Medrese Eş Anlamlısı ve Zıt Anlamlısı
Medrese kelimesini eş anlamlı karşılığı aşağıdaki gibidir;
- Medrese – Fakülte
Medrese kelimesini zıt anlamlı karşılığı aşağıdaki gibidir;
- Medrese kelimesinin zıt anlamlı karşılığı bulunmamaktadır.
Medrese İle İlgili Atasözleri ve Deyimler
Medrese kelimesi ile ilgili atasözü ve deyimler aşağıdaki gibidir;
- (bir iş) medreseye düşmek
Medrese İle İlgili Birleşik Sözler
Medrese kelimesi ile ilgili birleşik sözler aşağıdaki gibidir;
- Medrese kelimesinin geçtiği herhangi bir birleşik söz bulunamamıştır.
Medrese İngilizcesi
Medrese kelimesinin İngilizce karşılıkları ise aşağıdaki gibidir
- Medrese – madrasa, Moslem seminary
Medrese Hakkında Detaylı Bilgi
Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yüksek öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı. Medrese kelimesi Arapça ders kökünden gelir. Medreselerde ders verenlere “müderris”, onların yardımcılarına “muid”, okuyanlara “danışmend”, “softa” veya “talebe” adı verilir.
Medresenin Tarihçesi
Türk İslam devletlerinde medrese geleneği Karahanlılarla başlar. Ayrıca Karahanlılar medrese geleneği ile birlikte burslu öğrencilik sistemini başlatmışlardır. F. Reşit Unat’a göre ise İslam’da ilk medrese Büyük Selçuklu Devleti zamanında Alparslan’ın veziri Nizamülmülk tarafından açılan ve yine onun ismiyle anılan Nizamiye Medreseleri’dir. Necdet Sakaoğlu ise ilk medresenin kurucusu olarak, Nişabur hâkimi Emir Nasır bin Sebüktekin’i göstermektedir.
Medreseler, Selçuklular’la zirve yapar. En kapsamlı, çok yönlü medreseleri Büyük Selçuklular açmıştır. En büyük Nizamiye Medresesi, Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından Bağdat’a kurulmuştur. Budizm’deki dinsel eğitim kurumu Vihara’lardan etkilenilerek medreseler açılmıştır. İlk medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur. Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.
Selçuklular Anadolu’ya geldikten sonra çeşitli şehirlerde çok sayıda medreseler inşa etmişlerdir. Anadolu’da açılan ilk medrese Danişmentliler tarafından Tokat Niksar’da açılan Yağbasan Medresesi’dir.
Osmanlı Devleti’nin devrinde ilk medrese Orhan Bey zamanında 1330 yılında Orhan Gazi Medresesi olarak İznik’te kurulmuştur. Daha sonra Osmalı Devleti’nin sınırları genişlemesiyle beraber Bursa ve Edirne başta olmak üzere pek çok şehirde medreseler açıldı. İstanbul’un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları başkentte yoğunlaştı.
1331-1451 yılları arasında 82 adet medrese kurulmuştur.
1463-1471 yılları arasında kurulanlara Fatih medreseleri ya da Sahn-ı seman medreseleri denilir(Bu medreselerle birlikte süreye dayalı eğitim, ders geçme sistemine dayalı eğitime dönüştürülmüştür.).
1550-1557 yılları arasında kurulanlaraysa Süleymaniye medreseleri denir. Osmanlı Devleti’nin ilk tıp okulu Darüttıp Süleymaniye medreselerinde yer almıştır. Tıbbi bilgilerin uygulamalarının yapıldığı Darüşşifa ve diğer bazı bölümler olan Darülakakir (Eczane), Darüzziyafe, Tabhane ve İmarethane ilk kez Süleymaniye medreselerinde yer almıştır.
Başlangıçta bütün eğitim faaliyetlerinin yapıldığı kurum olan medreseler, Tanzimat Döneminde yeni mesleki okulların açılması ile sadece din eğitimi verilen okullar haline getirildi. Osmanlı devletinin son döneminde medreselerin ders programında ve teşkilat yapısında yeni düzenlemeler yapıldı. 1914 yılında Darü-l hilafeti-l Aliyye adı altında birleştirilen medreseler, Millî Mücadeleden sonra 03.03.1924 tarih ve 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun birinci maddesi olan “Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaleti’ne merbuttur” ifadesi ile Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış ve zamanın Millî Eğitim Bakanı Vasıf Bey de 13.03.1924 tarihli genelgesiyle medreseler üzerindeki tasarruf hakkını kullanarak medreseleri kapatmıştır.
Medreselerin Mimarisi
Anadolu’da bulunan medrese yapıları kubbeli ve eyvanlı olmak üzere iki tip gelişim göstermiştir. Bu süreç içinde sürekli bir yenilik ve gelişim arayışı izlenebilmektedir. Esasları değişmeyen bir plan şemasından hareketle bu denli varsıl bir mimarinin çeşitliliğinin ortaya konulması, Türk sanatının büyük dinamizmini ve köklerinin sağlamlığını göstermektedir (Aslanapa,1973).
Kubbeli Medreseler
Medreselerde avlunun üzeri büyük bir kubbe ile örtülünce, kubbeli medrese planı ortaya çıkmıştır. Anadolu’da başlayan kubbeli medreseler devamlı bir gelişme göstererek, toplu mekân anlayışıyla Osmanlı’nın büyük camileri mimarisine bir hazırlık olmuştur (Aslanapa,1973).
- Caca Bey Medresesi-Kırşehir
- Ertokuş Medresesi-Isparta Atabey
- Karatay Medresesi-Konya
- İnce Minareli Medrese-Konya
Eyvanlı Avlulu Medreseler
- Çifte Medrese-ERZURUM
- Sırçalı Medrese-Konya
- Taş Medrese-Akşehir
- Hunad Hatun Külliyesi-Kayseri
- Avgunu Medresesi-Kayseri
- Gök Medrese-Sivas
Çeşitli Medreseler
- Genel medrese
- Özel medrese
- Dini medrese
- İslâmî medrese
- Üniversite Medrese-i cemi’a.
Medreselerde Verilen Dersler
- Kur’an
- Sarf, Nahv (Morfoloji, cümle bilgisi)
- Mantık
- Hadis
- Tefsir (Kuran yorumu)
- Adab-ı bahis (Tartışma adabı)
- Vaaz
- Belagat (Güzel konuşma, retorik)
- Kelam
- Hikmet
- Fıkıh ( İslam Hukuku )
- Faraiz (Miras hukuku)
- Akaid (İnanç esasları)
- Usül-ü fıkıh
- İlm-i heyet (Astronomi ve astroloji)
- İlm-i hesap
Medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur. Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.