Le Chatelier İlkesi Nedir?
Dengede olan bir kimyasal tepkimeye dışarıdan müdahale edildiğinde (sıcaklık değişimi, basınç değişimi, girenlerin ve ürünlerin derişimlerindeki değişim) tepkimenin dengesi bozulur ve bu denge hali tekrar oluşana kadar tepkime girenler ya da ürünler yönüne doğru hareket eder. Yani dengedeki bir sisteme dışarıdan müdahale edildiğinde sistem, bu dışarıdan edilen müdahaleyi azaltmak için tepki gösterir. İşte bu duruma Le Chatelier İlkesi (Le Chatelier Prensibi) denir.
Kimyasal Dengeye Derişimin Etkisi
Denge halindeki bir sisteme, girenler ya da ürünler tarafına madde eklenirse o maddenin derişimi artmış olur. Bu nedenle sistem bu derişimi artan maddenin etkisini azaltacak yönder ileri ya da geri yönde hareket eder. Çünkü eklenen taraftaki tepkime hızı artar. Ama bir süre sonra diğer taraftaki tepkime hızı ile eşit hale gelir ve tekrar denge sağlanmış olur. Bununla birlikte denge sabiti değişmez.
Kimyasal Dengeye Basıncın ve Hacmin Etkisi
Eğer kimyasal dengedeki sistem gazlardan oluşuyorsa, kabın hacmi değiştirilerek (hacim değişirse basınç da değişmiş olur) bu sistemdeki bütün maddelerin derişimleri değiştirilmiş olur. Örnek olarak sistemin bulunduğu kabın hacmi yarıya düşürülürse basınç 2 katına çıkmış olur. Le Chatelier İlkesine göre sistem, meydana gelen hacim ve basınç değişimlerinin etkisini azaltacak yönde tepki gösterir.
Kimyasal Dengeye Sıcaklığın Etkisi
Eğer dengedeki bir sistemin sıcaklığını değiştirirseniz hem sağlanan denge bozulur hemde denge sabiti değişir. Kimyasal dengenin ne tarafa bozulacağı ise tepkimenin endotermik mi yoksa ekzotermik mi olduğu belirler. Eğer endotermik tepkime ise sıcaklık artarsa denge sabiti de artar ve sistem girenler yönüne doğru hareket eder. Ama sıc azalırsa denge sabiti de azalır ve sistem ürünler yönüne doğru hareket eder. Ama eğer tepkime ekzotermik bir tepkime ise sıcaklık arttırıldığı zaman denge sabiti azalır ve sistem girenler yönüne doğru hareket eder. Ama sıcaklık azaltıldığı zaman denge sabiti artar ve sistem ürünler yönüne doğru hareket eder.
Kimyasal Dengeye Katalizörün Etkisi
Katalizör olarak eklenen maddeler hem denge sabitini değiştirmez hemde dengeyi bozmaz. Sadece tepkimenin hızını ileri ya da geri yönde değiştirir.