Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler
Çözünürlüğe etki eden faktörler çok önemlidir. Çünkü bir çözeltide çözünen ve çözücü maddeler değiştikçe ya da ortam şartları değiştikçe çözünme olayı da farklılık gösterir. Bahsettiğimiz bu faktörler çözücü ve çözünen maddenin türü, sıcaklık, basınç ve ortak iyon kullanımıdır.
Sıcaklığın Çözünürlüğe Etkisi
Katı ve sıvılarda çözünürlük genel olarak sıcaklık ile artar (doğru orantılıdır). Çünkü gerçekleşen kimyasal tepkimelerin bazıları endotermik, bazıları ise ekzotermiktir. Eğer sıcaklık azalırsa olay ekzotermik bir olaya dönüşür. Eğer sıcaklık artarsa endotermik bir olaya dönüşür.
Bunun nedeni ise tepkimelerde çözücü maddelerin (girenlerin) kırılması için ve bir çözeltinin (ürünlerin) oluşması için bir enerjiye ihtiyaç vardır. Eğer ürünlerin oluşması için gerekli olan enerji, girenlerin kırılması için gerekli olan enerjiden daha az ise bu tepkime Endotermik tepkimedir. Ama girenlerin kırılması için gerekli olan enerji ürünlerin oluşması için gerekli olan enerjiden daha az ise bu tepkime Ekzotermik tepkimedir.
Formül olarak yazarsak:
Endotermik Tepkime = Enerjiürün < Enerjigiren
Ekzotermik Tepkime = Enerjigiren < Enerjiürün
Bu durum gazlarda çok daha farklıdır. Gazların çözünürlüğü sıcaklık arttıkça azalmaktadır. Çünkü gaz taneciklerinin enerjileri sıcaklık ile doğru orantılıdır. Eğer sıcaklık artarsa gaz taneciklerinin enerjileri de artar ve enerjileri artan gaz tanecikleri daha hızlı hareket ederler. Dolayısıyla gaz tanecikleri ne kadar hızlı hareket ederse çözeltideki çözücü ile etkileşimi de o kadar az olacaktır. bunun sonucu olarak da bu çözücü içindeki çözünürlüğü azalacaktır.
Basıncın Çözünürlüğe Etkisi
Basınç faktörü sadece gazlar için geçerlidir. Çünkü katılarda ve sıvılarda bir sıkıştırma yapmak mümkün değil. Basınç ile gazların çözünürlüğü doğru orantılıdır. Çünkü gaz molekülleri sahip oldukları enerjiden dolayı çevreye yayılmak isterler. Dolayısıyla bu gaz moleküllerine bir basınç uygularsanız basınç sonucu oluşan kuvvet yardımı ile gazın çözücü içinde daha fazla çözünmesini sağlamış olursunuz.
Bu olaya örnek olarak gazoz verilebilir. Gazozlar şişelere doldurulurken yüksek basınçta karbondioksit (CO2) çözdürülür. Gazoz şişesinin kapağı açıldığında ise uygulanan basınç ortadan kalktığı için karbondioksit (CO2) gazı serbest kalır.
Çözünen ve Çözücü Maddenin Türü
Bir madde her çözücü içerisinde aynı şekilde çözünmez. Aynı şekilde bir çözücüde her madde aynı şekilde çözünmez. Çünkü polar maddeler (kutuplu maddeler) polar maddeleri, apolar maddeler (kutupsuz maddeler) ise apolar maddeleri daha iyi çözer.
Örnek olarak 2 kap düşünün ve içinde aynı miktarda su bulunuyor. Bunların birisine tuz diğerine ise şeker koyduğunuz zaman, tuz şekerden daha önce çözünecektir. Çünkü tuz ile şekerin suda çözünürlük değerleri farklıdır.
Ortak İyon Etkisi
Çözeltide iyon olması demek çözünme hızının yavaşlaması demektir. Saf suda iyon olmadığı için ortak kullanılacak bir ortak iyon durumu da söz konusu değildir. Bu nedenle içerisinde iyon olan çözelti çözünme, saf su ile oluşmuş çözeltideki çözünmeye göre daha yavaş olacaktır. Yani saf suda çözünme daha hızlı olur. Sonuç olarak ortak iyon derişimi ne kadar fazla ise çözünme de o kadar yavaş olacaktır.