Ses Dalgası Nedir? Ses Nedir?
Ses dalgaları ile ilgili temel kavramlar konusuna geçmeden önce ses nedir ve ses dalgası nedir sorularına kısaca cevap verelim. Kulağın duyabildiği titreşime (başka bir deyişle canlıların işitme organları tarafından algılanabilen periyodik basınç değişimlere) SES denir. Çıkan ses sonucu madde moleküllerinin titreşimi ile oluşan dalga hareketine ise SES DALGASI denir. Tabi bu tanımlar çoğaltılabilir ama benzer olacaktır.
Ses Dalgaları İle İlgili Temel Kavramlar Nelerdir?
1 – Dalga Boyu Nedir?
Ses dalgalarında tepe noktaları ve çukur noktaları vardır. Tepe noktası ses dalgasının sıkışık olduğu bölgedeki en üst noktadır. Çukur noktası ise ses dalgasının seyrek olduğu bölgedeki en alt noktadır. Ard arda (ardışık) iki tepe noktası ya da ard arda (ardışık) iki çukur noktası arasındaki en kısa mesafeye DALGA BOYU denir. Dalga boyu OSİLOSKOP (salınım ölçer) ile ölçülür.
Dalga Boyu Formülü
Dalga boyu λ harfi ile gösterilir. λ harfi Lamda harfidir ve Yunan alfabesinin 11. harfidir.
λ: Dalga boyu
v: Dalga yayılma hızı
f: Dalga frekansı
Buna göre dalga boyu formülü şöyledir:
λ = v / f
Eğer dalganın boşlukta ilerlediği kabulu edilirse dalga hızı (v) yerine ışık hızı (c) olarak seçilir. Böylece formül şöyle olur:
λ = c / f
İLGİLİ YAZI: Ses Nedir? Ses Nasıl Oluşur? Sesin Yayılması ve Kullanım Teknikleri
2 – Genlik Nedir?
Ses dalgalarının dikey büyüklüğüne GENLİK denir. Yani ses dalgalarını meydana getiren genleşmeler ve sıkışmalar genliği belirler. Örnek olarak bir davula vurduğunuz zaman burada oluşan enerji havaya yayılır. Bu enerji miktarı ise oluşan titreşimin genliğine bağlıdır.
Eğer davula daha şiddetli vurulursa genlikte artar. Genlik ne kadar büyükse hava taneciklerinin taşıdığı enerji de o kadar büyüktür. Enerji ne kadar büyükse sesin şiddeti de o kadar büyüktür.
3 – Ton Nedir?
Belirli bir frekansta ve perdede üretilen saf sese TON diyebiliriz. Örnek olarak diyapazon ile çıkarılan ses saf bir tondur. Yüksek frekanslı seslere TİZ düşük frekanslı seslere ise PES denir.
4 – Tını Nedir?
Sesin rengi olarak tanımlanmaktadır. Yani iki farklı müzik aleti aynı yoğunluk, aynı uzunluk, aynı oktav ile aynı notayı çıkarsalar bile sonuç farklıdır. İşte bu fark tını farkıdır.
5 – Yankı Nedir?
Ses dalgalarının bir engele çarpıp geri dönmesine YANKI denir. Yankı süresi, ses dalgasının kaynağı ile engelin arasındaki mesafeye bağlıdır.
6 – Sesin Frekansı
Frekans, bir saniyede oluşan ses dalgalarıdır. Bir saniyede çıkan titreşim sayısı az ise buna düşük frekanslı ses denir. Eğer bir saniyede çıkan titreşim sayısı çok ise buna yüksek frekanslı ses denir. Düşük frekanslı sesler kalın ses çıkarırken yüksek frekanslı sesler ise ince ses çıkarır.
İLGİLİ YAZI: Ses Nedir? Ses Kaynakları ve Frekans
7 – Sesin Periyodu
Bir tam ses dalgasının üretilmesi için geçen süreye SESİN PERİYODU denir. Sesin periyodu (T) ile sesin frekansı (f) arasında bağlantı vardır. Formül olarak yazılırsa T = 1 / f‘dir. Yani T * f = 1 olur.
8 – Hertz Nedir?
Bir saniyede oluşan titreşim sayısını (yani sesin frekansını) ifade eden birime Hertz denir. Kısaca Hz olarak yazılır. Diğer bir deyişle Frekansın birimi Hertz’dir.
9 – Sesin Şiddeti
Sesin kaynağından çıkan ses kulaklarımıza bir basınç uygulamaktadır. İşte bu basınca SESİN ŞİDDETİ denir. Diğer bir adı ise GÜRLÜK’tür. Sesin şiddeti ile Genlik doğru orantılıdır. Sesin şiddeti arttıkça, direnebileceği süre artar. Yani ses daha uzağa yayılabilir.
10 – Desibel ve Desibelmetre
Sesin şiddetini ölçmekte kullanılan birimine DESİBEL denir ve dB simgesi ile gösterilir. Sesin şiddetini ölçen cihaza ise Desibelmetre denir. İnsanların duyabilecekleri en düşük ses şiddetine EŞİK ŞİDDETİ denir. Normal bir insanın konuşmasının ses şiddeti 50-60 desibeldir. İnsanlara zarar vermeyen ses şiddeti 0-140 dB arasındadır. Ama 140 dB ses şiddetinden sonrası kulak zarlarımıza zarar verir.
11 – Ses Hızı
Normal şartlarda bir sesin hızı yaklaşık 340 m/s’dir. Işık hızı ise yaklaşık 300.000.000 m/s’dir. Bu nedenledir ki bir şimşek çaktığında ya da bir havai fişek patladığında önce ışığını görürüz sonra sesini duyarız.
12 – Ultrasonik Sesler
İnsanların duyabileceği çok yüksek frekanslı sesler vardır. Eğer bu ses frekansı 20.000 Hz değerinin üzerinde ise buna ULTRASONİK SES denir.
13 – İnfrasonik Sesler
Kulağımıza gelen sesin frekansı 20 Hz değerinden düşük ise İNFRASONİK SES denir.