Küresel Isınma Nedir?
Atmosfere salınan gazların neden olduğu düşünülen sera etkisinin sonucunda, Dünya üzerinde yıl boyunca kara, deniz ve havada ölçülen ortalama sıcaklıklarda görülen artışa Küresel Isınma denir. Küresel ısınma konusunda iklim bilimciler (klimatolog) hemfikirdir. Küresel ısınmanın neden olduğu iklim değişikliklerine Küresel İklim Değişikliği denir. Kuraklık, çölleşme, yağışlardaki dengesizlik ve sapma, fırtına, tayfun, hortum gibi meteorolojik olayların artması iklim değişikliğinin yol açtığı sonuçlardır.
Küresel Isınma Sonucu Dünyanın Sıcaklığı Ne Kadar Arttı?
1880 ile 2012 yılları arasında ortalama küresel yüzey sıcaklığı 0,85°C arttı. Yani 0,65°C’den 1.06°C’ye kadar arttı. Dünyanın ortalama küresel yüzey sıcaklığı 1906 ile 2005 yılları arasında 0,74±0,18°C kadar yükseldi. 1979’dan itibaren, alt troposferin ortalama sıcaklığı uydu sıcaklık ölçümü verilerine göre 10 yıl başına 0,12°C ile 0,135°C (0,216°F ile 0,243°F) arasında artış gösterdi.
Deniz seviyesinin yükselmesi, kar ve buzla kaplı bölgelerde görülen geniş çaplı erime, özgül nem artışı, okyanuslardaki ısı katkısının atışı ve bitkilerin çiçek açması gibi ilkbaharda yaşanan olayların daha erken olması gözlemlenmiştir. Bu olayların tesadüf olma olasılığı yok sayılacak kadar azdır.
Belirli Bölgelerde Kısa Süreli Değişimler
Okyanuslardaki ortalama sıcaklık artışı karalardaki sıcaklık artışına göre yaklaşık yarısı kadar hızla daha az yükselir. Çünkü okyanusların ısı kapasitesi daha fazla ve buharlaşma ile ısı kaybetmesinden dolayı daha yavaş yükselir. 18. yüzyılda gerçekleşen sanayi devrimi ile birlikte, kuzey yarım küredeki deniz buzulları ve karların erimesiyle birlikte Dünyanın yarım küreleri arasındaki sıcaklık farkı artmaya başladı.
20. yüzyılından itibaren Dünyanın diğer bölgelerine göre kutup bölgelerindeki ortalama sıcaklık yaklaşık iki kat daha hızlı artmaya başladı. Güney yarım küreye göre kuzey yarım kürede sera gazları emilimi daha fazla gerçekleşmiştir. Ama sera gazları varlığını uzun süre koruyabildiği için iki yarım küreye de yayılarak sıcaklık farkını eşitlemiştir. Okyanus yüzeyi sıcaklığının ölçüm sonucu elde edilen 2015 verileri, bir önceki 10 yıl ile karşılaştırıldığında pozitif yönde bir eğilim olduğu görülmektedir.
En Sıcak Yıllar Hangi Yıllar?
Kaydedilen en sıcak on yedi yılın bir tanesi 2000’den önce gerçekleşti, geri kalan on altı yıl 2000’den sonra gerçekleşti.
Küresel Isınma Teorileri
Atmosferde artan sera gazlarının küresel ısınmaya neden olduğu düşünülmektedir. Güneşten gelen radyasyonun karbondioksit, su buharı, metan gibi gazlar hem dış uzaya yansımasını önler hemde bu radyasyondaki ısıyı soğurarak yerkürenin çok fazla ısınmasına yol açtığı düşünülmektedir. Yerküre, Güneş’ten gelen kısa dalgalı ışınımın bir bölümünü alt atmosfere, bir bölümünü de yeryüzünde emer. Başka bir bölümü ise emilme gerçekleşmeden yüzeyden ve atmosferden yansıyarak uzaya gider.
Troposferde ve yeryüzünde tutulan enerji, yeryüzüne okyanus ve atmosfer dolaşımı ile dağılır ve atmosfere uzun dalgalı yer ışınımı olarak geri verilir. Uzun dalgalı ışınımın büyük bir bölümü Güneş enerjisi alan yüksek enlemlerde ve düşük sıcaklıklarda atmosfer tarafından salınır. Atmosferdeki gazlar içeri giren Güneş ışınımına geçirgendir ama çıkmaya çalışan uzun dalgalı yer ışınımına çok az geçirgendir. Bundan dolayı yerküre aşırı ısınır. Sera etkisi de ısı dengesini düzenleyen bu Doğal Sürece denir.
Sera gazları, su buharının dışındaki bağımsız değişken olarak küresel ısınma üzerinde aktif bir etki oluşturabilir. Karbondioksit sera gazlarına örnek olarak verilebilir. İnsanların fosil yakıt yakmasıyla veya volkanik faaliyetler sonucu ortaya çıkan karbondioksitin çok salınımı yerkürenin ortalama ısısını arttırır.
Küresel ısınmanın baş sorumlusunun karbondioksit olduğuna inanılmaktadır. Su buharı küresel ısınma konusunda pasiftir. Küresel ısınma gezegendeki buharlaşmayı arttırdığı için atmosferdeki su buharı ve bulutlar fazlalaşmasına yol açıyor. Su buharı küresel ısınmaya karşı etkileri iyidir, bulutlar ise Güneş’ten gelen radyasyonun bir bölümünü soğururlar, bir bölümünü dış uzaya yansıtırlar, bir bölümünü de yeryüzüne geçirirler. Hidrosfer ve litosfere ulaşanların bir bölümü dış uzaya yansır geri kalan bölümü de soğurularak ısınmaya yol açar.
Küresel Isınma İle İlgili Öngörüler ve Düşünceler
Küresel ısınmadan dolayı buzlar eridikçe yerini karalar ve sular almaktadır. Kara ve sular buza göre daha az yansıtıcıdır. Bundan dolayı Güneş ışınımı emilimini artar ve ısınmada artar.
Küresel Isınmanın Nedenleri Nelerdir?
Nüfus artışı ve buna bağlı enerji tüketimi, uluslararası ticaret, toprak kullanımı ve ulaşım gibi insan aktivitelerinin artışı ile sanayinin gelişimi küresel iklim değişikliklerinin temel nedenlerindendir. İklim değişikliğine küresel ısınma neden olmakta, küresel ısınmaya da sera gazlarının artması neden olmaktadır. Sera gazları insan faaliyetleri sonucu artmaktadır. Örnek olarak karbondioksit (CO2) en önemli sera gazıdır ve araç egzozlarından, fabrika bacalarından ve yakılan fosil yakıtlardan atmosfere geçmektedir.
Küresel iklim değişikliği insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Buna bağlı olarak birçok sorun ve hastalıklar ortaya çıkmaya başlamıştır. İklim değişikliklerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri doğrudan veya dolaylı yoldan ortaya çıkmaktadır.
Küresel Isınmanın Doğrudan Etkileri
1 – Sıcak dalgalarına bağlı meydana gelen ölümler ve hastane başvurularının artışı,
2 – Hava olaylarının(seller, fırtınalar vb.) sıklığının ve şiddetinin artışıdır.
3 – Ölümler, enfeksiyon hastalıkları ve vektörlerle bulaşan hastalıklarda artış, göçler, toplumsal sorunlar bu afetlere bağlı olarak artmaktadır.
Hava olaylarının gelecekte sıklığının ve şiddetinin daha çok artması bekleniyor.
Küresel Isınmanın Dolaylı Etkileri
1 – Vektörel yaşam alanlarında değişiklikler olmasına bağlı olarak sıtma
2 – Dang ateşi
3 – Viral ensefalitlerde artış
4 – Hastalık etmenlerinin virulasında ve çoğalma hızında artışa bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklarda artış
5 – Su ve gıda kaynaklarının azalması
6 – Çölleşme
7 – Buzulların erimesi
8 – Deniz suyunun termal genişlemesi
9 – Su kaynaklarında tuzlanma
10 – Su kaynaklarının azalması sonucunda da su ve gıda ile bulaşan hastalıklarda artış
11 – Çevresel bozulmanın sonuçlarına bağlı olarak çevresel göçmenlerin artması
12 – Yerleri değiştirilmiş, demoralize toplumlarda ortaya çıkan psikolojik sorunlar
13 – Toplumsal çatışmalara bağlı çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasıdır.
Küresel Isınmanın İnsan Sağlığına Etkileri
Astım gibi alerjik hastalıklarda artan sıcaklığın polen mevsimini uzatmasıyla oluşur.Birkaç yıl önce atmosferin ısınması ve karbondioksit birikmesi, kutuplarda ve Alpler’de buzulların erimesi ihtimal verilmeyecek derecede arttı. İklim değişikliği biyolojik değişikliklere de neden olmaktadır. İklime dayalı faktörlerin etkisiyle astım olayları son yirmi yılda ABD’de 4 katına çıkmıştır.
Bitki polenlerinde ve toprak mantarlarında artışa yükselen karbondioksit düzeyi ve atmosferik ısınma neden olmakta ve oluşan partiküller aeroallerjenler şeklinde akciğer alveollerine girmektedir, buda bağışıklık sistemini etkilemektedir. Son otuz yılda avcı ve av dengesi değişime uğradığı belirlendi, ısınmayla birlikte mikropların yayılma alanı da genişlemektedir. Hastalık taşıyan keneler kuzeye yönelmektedir çünkü İsveç’te kışlar daha ılıman geçmeye başlamıştır. ABD ve Kanada’da benzer bir değişiklik olabileceği saptanmıştır.
Sivrisineklerin üremesi ısı artışlarına karşı çok hassastır ve sivrisinekler birçok hastalığı taşıyabilir. Culex pipens sivrisineğinin 1999’da New York şehrinde ortaya çıkan Batı Nil virüsü ile kuşları ısırmasına Culex pipens sivrisineğinin kuraklık dolayısıyla ortaya çıkan sığ sularda üremesine bağlı olduğu düşünülmektedir.
Küresel Isınmanın Sonuçları Nelerdir?
İklim değişikliğinin neden olduğu sonuçlar şunlardır; buzulların erimesi, yağmur miktarındaki sağanak yağışların artış, denizlerin su düzeyinde yükselme, fırtına ve sel hasarlarının artması, buharlaşma miktarının artışı, tundraların erimesi, kuraklık ve çölleşme.
Küresel Isınmanın Ziraat’e Etkisi
Küresel ısınma tarım üretimini tehdit ediyor.
Küresel Isınmanın Polen Dönemine Etkisi
2011 yılında yayımlanan bir çalışma, küresel ısınmanın bitkilerde polen dönemini uzattığını ortaya koydu. Bu çalışma Kuzey Amerika’da yapıldı ve buna göre Ambrosia bitkisinin polen dönemi kuzey bölgelere doğru gidildikçe ciddi bir şekilde uzuyor. Diğer bitkilerde de aynı durumun geçerli olduğunu gösteren bir çok çalışma var ama şu ana kadar sadece Ambrosia bitkisi için geniş bir çalışma yapılmış.
Küresel Isınmanın Madenlere Etkisi
Kanada ve Rusya az da olsa ABD ve Danimarka aşırı soğuklar nedeniyle kullanamadıkları birkaç milyon kilometre karelik alanı kullanıma açıyorlar.
Küresel Isınmanın Ticaret Yolları Etkisi
Eriyen buzullar Batı Avrupa, Doğu Asya, Kuzey Amerika kıtalarındaki limanları birbirine 5.000 km ile 15.000 km kadar yaklaştıracak.
Birleşmiş Milletlerin Küresel Isınma Raporu (Şubat 2007)
Fransa’nın başkenti Paris’te Birleşmiş Milletler bir rapor açıkladı. Küresel sıcaklık artışının olası etkilerini şu şekilde özetlediler;
Sıcaklık 2°C Artarsa
Su sıkıntısı başlayacak. Deniz seviyeleri yükselecek, Kuzey Amerika’da kum fırtınaları tarımı yok edecek, Peru’da 10 milyon kişi su sıkıntısı çekecek, mercan kayalıkları yok olacak, gezegendeki canlı türlerinin %30’u yok olma tehlikesiyle karşılaşacak.
Sıcaklık 5°C Artarsa
Denizler 5 metre yükselecek, deniz seviyesi ortalama 70 metre olacak, Dünyanın yiyecek stokları tükenecek.
Sıcaklık 6°C Artarsa
Göçler başlayacak, yüz milyonlarca insan uygun iklim koşullarında yaşamak umuduyla göç yollarına düşecek.
Küresel Isınma Çözüm Önerileri ve Alınabilecek Önlemler
180 ülke Kyoto Protokolü sonrası yürürlüğe geçecek Paris Anlaşması’nı 2015 sonunda Pariste düzenlenen 21. Taraflar Toplantısında imzaladı.
Hükümetlerin Küresel Isınmaya Karşı Alabilecekleri Önlemler
Hükümet; karbon vergisi almak, Paris Anlaşmasını onaylamak ve Termik Santrallere kısıtlama getirerek tedbir alabilir.
İnsanların Küresel Isınmaya Karşı Alabilecekleri Önlemler
Günlük hayattaki bazı önlemler şunlardır; kömür yakmamak, daha az et yemek, evleri iyice izole etmek, LED ampul kullanmak, daha az fosil yakıtlı araba kullanmak, daha az sıcak su kullanmak, her yıl en azından bir ağaç dikmek, Güneş enerjisiyle çalışan sistemler kullanmak.
Küresel Isınma İle İlgili Gelecekteki Olası Durumlar
HİDP (IPCC) “İklim Değişkenliği 2014: Etkile, Uyum ve Kırılganlık” raporunu 300’e yakın bilim adamı titizlikle hazırlamıştır ve bu raporda; iklim değişikliklerinin etkileri çok belirgin olarak ortada durmaktadır. Sel baskınları, tayfunlar, deniz seviyesinin yükselmesi gibi olaylara bağlı olarak insanların ölmesi, yaralanması, göç etmek zorunda kalmaları, karasal tatlı su ekosistemlerinin yıkımı büyük bir olasılık olarak görülmektedir.