Dünyanın Şekli Nasıldır? Dünyanın Şeklinin Sonuçları ve Dünyanın Hareketleri

Dünyanın şekli nedir, dünya hangi şekildedir, dünyanın şekli neye benziyor, dünya şeklinden dolayı ne gibi sonuçlar ortaya çıkıyor, dünya şeklinden dolayı gerçekleşen sonuçlar nelerdir.

Dünyanın Şekli Neye Benziyor

Dünya’mızın şekline sınıfımıza getirdiğimiz küreden baktığımızda top gibi tam yuvarlak olmadığını görürüz.Bu şekle ve uzaydan çekilen fotoğraflara baktığımızda Dünya’mız alt ve üstten basık ortası hafif şişkin bir durumdadır.

Dünya’mızın bu biçimine Geoit denir.Dünya’mızı portakala ve geceleri gördüğümüz Ay’a benzetebiliriz. Kıyıdan uzaklaşan bir geminin önce gövdesi, sonra bacası ve daha sonra dumanı gözden kaybolur.Sürekli aynı yöne ve aynı yükseltiden uçan uçak, ilk kalktığı yere tekrar gelir. Dünya’mız kendi ekseni etrafında dönmesi bir gün sürer.(yani 24 saat) Bu dönüş hareketinden gece gündüz oluşur.Güneş doğudan doğuyor batıdan batıyor gibi görünür.Bunun nedeni; kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesidir.

Dünyamızın Ekvatorda şişkin, Kutuplarda basık olan kendine has şeklineGEOİD denir.

DÜNYANIN BOYUTLARI

• Ekvator çevresi: 40.076 km

• Kutuplar çevresi: 40.009 km

• Ekvator yarıçapı: 6378 km

• Kutuplar yarıçapı: 6357 km

• Karalar yüzölçümü:149 milyon km²(%29)

• Denizler yüzölçümü: 361 milyon km²(%71)

• KYK’de karalar %39 denizler %61

• GYK’de ise karalar %19 denizler %81 dir.

DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI

• Ekvatorun uzunluğu tam dairelik bir meridyenin uzunluğundan fazladır.

• Paralellerin uzunluğu kutuplara doğru azalır.

• İki meridyen arasındaki uzaklık kutuplara doğru azalır.

• Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru azalır.

• Yer şekilleri haritaya gerçeğe tam uygun olarak aktarılamaz.

• Aynı anda Dünyanın yarısı aydınlık (gündüz) yarısı karanlık (gece) olur.

• Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

• Yer çekimi kutuplara doğru artar.

• Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

• Yer çekimi kutuplara doğru artar.

DÜNYANIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI

• Gece gündüz olayı ardalanır (birbirini takip eder).

• Güneş ışınlarının düşme açısı günün her saatine göre değişir.

• Yerel saat farkları oluşur.

• Günlük sıcaklık farkları oluşur. Buna bağlı olarak meltem rüzgarları oluşur. Mekanik çözülme olur.

• Sürekli rüzgarların esme yönünde sapmalar olur.

• Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olur.

• Dinamik basınç merkezleri oluşur. Yönler belirlenir. Fotosentez meydana gelir.

DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDE DÖNÜŞÜNDE DOĞAN HIZLAR

1) ÇİZGİSEL HIZ VE SONUÇLARI (Enleme bağlı)

• Çizgisel hız en fazla Ekvator üzerindedir (1670 km/h) . Bu hız kutuplara doğru azalır. Bunun sonucunda;

  Sponsorlu Bağlantılar

• Güneşin doğuş ve batış süresi kutuplara doğru uzar.

• Gece gündüz arasındaki fark kutuplara doğru artar.

• Atmosferin kalınlığı Ekvatorda fazla, kutuplarda azdır.

• Ekvatorda yerçekimi az, kutuplarda fazladır.

2) AÇISAL HIZ VE SONUÇLARI (Boylama bağlı)

Dünyanın açısal hızı;

24 saatte: 360°
1 saatte : 15°
4 dakikada :1° dir.

*** Açısal hız her enlemde aynıdır. Açısal hız sonucunda yerel saat farkları oluşur.

DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir. Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedir.

ELİPS BİÇİMİNDEKİ YÖRÜNGENİN SONUÇLARI

Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır. Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 ocaktır. En uzakta olduğu tarih ise 4 temmuzdur.

Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar. Böylece dünya güneş çevresinde daha hızlı dönmeye başlar. Sonuçta şubat ayı 28 gündür. Yani K.Y.K ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır.

Dünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır. Sonuçta yaz mevsimi K.Y.K.’de iki gün daha uzun olmaktadır.

*** Kısacası elipsoid yörünge mevsim sürelerinin farklı olmasında etkilidir. Dünyamızın yörüngesi daire biçiminde olsaydı; mevsim süreleri birbirine eşit olacaktı.

EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

(Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında 23°27′ , yer ekseni ile ekliptik arasında 66°33′ açı olması)

Dönenceler meydana gelir. Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son dik geldiği noktalara denir.

Matematik iklim kuşakları oluşur.

Güneş ışınlarının düşme açısı yıl boyunca değişir. Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasına da ikişer kez dik açıyla düşerler. Dönenceler dışında hiçbir yere güneş ışınları dik olarak düşmez.

Mevsimler oluşur. Dört mevsimin tek yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır. Sebebi: güneş ışınlarının düşme açısında yıl boyunca değişikliğin fazla olmasıdır.

Aynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde farklı mevsim yaşanması.

Gece gündüz uzunluğunun sürekli değişmesi.

Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi.

Muson rüzgarlarının oluşması.

Aydınlanma dairesinin sürekli değişmesi.

Kutup bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması. Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması.

*** Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında sadece eksen eğikliği etkilidir. Diğerlerinin oluşmasında eksen eğikliği ile birlikte yıllık hareketin de etkisi vardır.

EKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)

• Dönenceler oluşmazdı.

• Mevsim değişmesi olmazdı.

• Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi.

• Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi.

• Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu.

• Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.

EKSEN EĞİKLİĞİ 20°OLSAYDI:

• Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı.

• Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken, ılıman kuşak genişlerdi.

• Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.

• Kutup ve ılıman kuşakta sıcaklık ortalaması azalırken tropikal kuşakta sıcaklık ortalaması artardı.

• Gece-gündüz arasındaki zaman farkı azalırdı.

*** Eksen eğikliğinin 23°27′ dan daha büyük olması durumunda yukarıdakilerin tam tersi bir durum yaşanırdı.