Ekosistemdeki Cansız Faktörler (Abiyotik Faktörler)
Ekosistemdeki cansız faktörler konusu 5 başlıkta toplanmaktadır. Bunlar ışık, sıcaklık, su ve ortam PH değeri, toprak ve mineraller, iklim. Ekosistemi etkileyen diğer bileşen ise canlı faktörlerdir. Biz burada cansız faktörleri ele alacağız. Bu cansız faktörlerin bir diğer adı ise Abiyotik Faktörler’dir. Yani yaşanan çevre ve çevrenin yaşam koşulları diyebiliriz.
Ekosistemi Oluşturan Cansız Faktörler
Ekosistemdeki cansız faktörler, 6 başlıkta aktarılmaktadır. Bunlar;
1 – Işık
2 – Sıcaklık
3 – İklim
4 – Toprak ve mineraller
5 – Su ve Ortam PH Değeri
1 – Işık
Yaşam için ışık demek güneş demektir. Yani yaşamın devamı için ihtiyaç duyulan ışık kaynağı güneşten gelen ışıktır. Bu güneş ışığından bitkiler fotosentez yaparak bu ışığı kimyasal enerjiye dönüştürür. Böylece üretilen organik maddelerin yani besinlerin yapısına katılırlar.
Ayrıca her canlının ihtiyaç duyduğu ışığın şiddeti farklıdır. Örneğin baykuş ve yarasa gibi canlılar gece aktif iken bazı ötücü kuşlar alacakaranlıkta aktiftirler. Diğer yandan çiçekli bitkilerin yaşamlarında ise gün uzunluğu ve ışık alma süresi çok önemlidir. Örnek olarak kasımpatı çiçeği sonbaharda çiçek açar.
İLGİLİ YAZI: Ekosistemdeki Bozulmanın Sebepleri
2 – Sıcaklık
Sıcaklığın etkisi de yaşam için çok önemlidir. Canlılarda bulunan enzimlerin çalışması sıcaklığa bağlıdır. Çünkü bu enzimler kimyasal tepkimelere girmekte ve bu tepkimelerin hızları yine sıcaklığa bağlıdır.
Sıcaklığın yaşam için önemli olmasının bir diğer nedeni ise atmosferdeki değişimin sıcaklığa bağlı olması. Yani hava hareketleri, iklim değişiklikleri ve mevsimlerin oluşumu sıcaklığa bağlıdır.
Sıcaklık, hayvanların metabolizma hızını artırmaktadır. Bu nedenle sıcaklığa bağlı olarak bu hayvanlar yaşam yerlerini değiştirmektedirler. Örneğin sıcak bölgelerde yaşayan kuşlar (leylek, kaz v.b.), soğuklar geldiğinde sıcak bölgelere göç ederler. Ya da çöldeki akrepler gündüz sıcak olduğu için geceleri dışarı çıkarlar. Son olarak bazı hayvanlar havalar soğuk olduğunda kış uykusuna yatarlar.
İLGİLİ YAZI: Ekosistemdeki Bozulmanın Sonuçları
3 – İklim
İklim denilince tabi ki akla ilk gelen sıcaklık oluyor. Ama iklimi oluşturan faktörler sıcaklık, nem, yağış ve hava hareketleridir. Canlılarda bu iklim şartlarına göre yaşamlarını devam ettirmekteler.
4 – Toprak ve Mineraller
Yeryüzündeki kayaçlar rüzgar, su ve sıcaklık etkisi ile ufalanarak toprak haline gelirler. Bu toprak üzerinde yaşayan canlılar için hem besin kaynağıdır hemde yaşama alanıdır. Topraktaki mineraller ise hem bitkiler hemde hayvanlar tarafından topraktan alınırlar.
5 – Su ve Ortam PH Değeri
Yaşam için vazgeçilmez diyebileceğimiz su, canlı hücrelerde metabolik faaliyetlerin oluşması için gereklidir. Aynı zamanda su, çok iyi bir çözücüdür. Bazı maddeleri çözerek çözeltiler oluşturmaktadır. Sulu çözeltiler, içerdikleri hidrojen iyonu veya hidroksit iyonuna göre asidik ya da bazik çözeltiler olmaktadır. Bir yaşam ortamının asidik veya bazik olması da o ortamda yaşayan canlıların varlığını etkilemektedir. Diğer yandan her canlının yaşamını sürdürebildiği uygun PH değeri de farklıdır. Örneğin nötr PH değerine yakın ortamlarda yaşayan canlı türlerinin sayısı fazladır.
Bu yazımızda şu sorulara cevap vermeye çalıştık:
1 – Ekosistemi oluşturan cansız grupları hangileridir?
2 – Ekosistemdeki cansız faktörler nelerdir?
3 – Abiyotik faktörler ne demektir?