Ali Rıza Efendi kimdir, Ali Rıza Efendinin hayatı, Ali Rıza Efendinin yaşamı, Ali Rıza Efendi Osmanlı devletinde hangi görevde idi, Ali Rıza Efendinin gerçek resmi nedir, Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendinin hayatı konularını anlatmaya çalışacağız.
Ali Rıza Efendi’nin Hayatı (Yaşamı)
Ali Rıza (d. 1839, Selanik – ö. 1888, Selanik), Osmanlı Gümrük Muhafaza Teşkilâtı’nda bir memur, kereste tüccarı. Zübeyde Hanım’ın eşi, Mustafa Kemal Atatürk’ün ve Makbule Atadan’ın babasıdır. Bazı kaynaklarda ölüm tarihinin 28 Kasım 1893 olduğu ve hastalanarak öldüğü söylenmektedir.
Muhtemelen 1839 yılında Selanik’de dünyaya gelen Ali Rıza, kimi tarafından Arnavutlar kökenli olduğu, kimi tarafından 1830’larda Selanik’e göç etmiş olan Kocacık Yörüklerinden olduğu ileri sürülmektedir. Falih Rıfkı Atay’ın aktardığına göre, 1830’larda Selanik’e Söke’den göç etmiştir.
İlkokulu Abdi Hafız Mahalle Mektebi’nde okumuştur. Selanik’te Evkaf İdaresi’nde kâtiplik, sonra da Gümrük Muhafaza Teşkilatı’nda gümrük memurluğu yapmıştır. Memurluğunu, Osmanlı Rumelisi’nin Yunanistan sınırında, Olimpos Dağı eteklerinde, Çayağzı veya Papazköprüsü denilen dağlık, ıssız, Yunanlı eşkiyanın herkesi haraca bağladığı tehlikeli bir sınır geçidinde yapar.
Memurluğu sırasında, 1871 yılında Zübeyde Hanımla evlenir. Yeni Kapı Mahallesinde bir eve yerleşirler ve beş çocuklarından ilki, Fatma 1872 yılında bu evde dünyaya gelir. Fatma’dan sonra kısa aralıklarla iki erkek çocukları olur. Ahmet 1874’te, Ömer 1875’de doğar. Ömer’in doğduğu sene, ablası Fatma vereme yakalanır ve ölür.
1876 yılında, Selanik Asakir-i Milliye taburunda subay olan Ali Rıza, daha sonra da kereste ticareti yapmaya başlamıştır. Kereste ticareti sayesinde gelir düzeyi yükselen Ali Rıza, eşi Zübeyde Hanım, çocukları Ahmet ve Ömer’le birlikte, Selanik’in Islahane semtinin Ahmet Subaşı Mahallesi’ndeki bir eve taşınırlar. (günümüzde de müze olarak kullanılmakta) Ali Rıza, 1881 yılında bu üç katlı evde dünyaya gelen oğluna, çocukken kazayla beşikten düşürüp ölümüne yol açtığı ve hiç unutmadığı kardeşinin ismi olan Mustafa ismini verir. Birkaç yıl sonra da Makbule doğar.
Ali Rıza Efendi’nin Resmi Hakkında
Uzun yıllar Atatürk’ün yanında bulunan Falih Rıfkı Atay, “Çankaya” adlı eserinde Atatürk’ün Ali Rıza fotoğrafı için “Bu adam bizim peder değildir” dediğini aktarmaktadır. Falih Rıfkı’ya göre Ali Rıza’nın bilinen bir fotoğrafı yoktur. Şevket Süreyya Aydemir’in Tek Adam adlı kitabında ise sözü geçen fotoğrafın Ali Rıza’nın 1877 sonları veya 1878’de Asakir-i Mülkiye Taburu’nda üsteğmen rütbesiyle görev yaparken çekildiği, kendisine ait tek fotoğraf olduğu belirtilmiştir.