Cumhuriyetten önce hangi yenilikler yapıldı, cumhuriyet öncesi yapılan değişiklikler nelerdir, Atatürk cumhuriyetten önce ve sonra hangi yenilikleri getirmiştir.
Cumhuriyetten Önce Yapılan Yenilikler
Birinci Meşrutiyet’in İlanı (23 Aralık 1876)
Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi aydınların oluşturduğu gruba Genç Osmanlılar veya Jön Türkler denirdi. Bu grup yanlarına Mithat Paşa’yıda alarak Meşrutiyeti ilan etmesi koşuluyla II. Abdülhamit’i tahta çıkardılar. 23 Aralık 1976’da Kanuni Esasi hazırlanarak I. Meşrutiyet ilan edildi. Kanuni Esasi Osmanlı Devletinin Avrupai tarzda ilk anayasasıdır. Kanuni Esasiye göre iki tane meclis kuruldu. Meclisi Mebusan( Üyelerini halk seçecek), Meclisi Ayan (Üyelerini Padişah seçecek).
Birinci Meşrutiyet’in ilanıyla Mutlakiyet dönemi sona ermiş Meşrutiyet dönemi başlamıştır.
İkinci Meşrutiyet’in İlanı(1908)
Jön Türkler 1889 yılında İttihat ve Terakki cemiyetini kurdular. Bu örgüt II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi için II. Abdülhamit’e baskı yaptılar. Baskılar sonunda II. Abdülhamit 24 Temmuz 1908’de İkinci Meşrutiyet’i ilan etti.13 Nisan 1909’da Meşrutiyet yönetimine karşı olanlar büyük bir ayaklanma yaptılar.(31 Mart Olayı). Ayaklanmayı İttihatçıların oluşturduğu ve M. Kemal’in Kurmay Başkanlığını yaptığı Hareket Ordusu bastırdı. İttihatçılar bu ayaklanmadan II. Abdülhamit’i sorumlu tutarak tahttan indirdiler.
Misakı Milli’nin İlanı
Amasya Görüşmeleri’nde alınan kararla yurdun her tarafında seçimler yapılarak Mebuslar Meclisinin açılmasına zemin hazırlanmıştır. Meclisin İstanbul’da açılmasına karar verilince M. Kemal İstanbul’a gitmemiştir. Fakat onun düşüncelerini temsil eden Felah-ı vatan adıyla bir grup kurulmuştur. Bu grup hazırladığı Misak-ı Milli’yi Son Osmanlı Mebusan Meclisine kabul ettirmiştir (28 Ocak 1920).
Alınan Kararlar
- Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Türk askerlerinin elinde bulunan topraklar bir bütündür, parçalanamaz.
- Arap topraklarının, Batı Trakya’nın ve Kars,Ardahan ve Batum’un geleceği halk oylamasıyla belirlenecek. Osmanlı’nın merkezi ve Marmara Denizi’nin güvenliği sağlanırsa boğazlar dünya ticaretine açılacak. İçimizdeki azınlıklara komşu ülkelerdeki Müslüman halka tanınan haklardan fazlası tanınamaz. Tam bağımsızlığımızı ve ekonomik gelişmemizi engelleyen sınırlamalar ve kapitülasyonlar kesinlikle kabul edilemez.
- Misak-ı Milli ile Türk vatanının sınırları çizilmiştir.
- Misak-ı Milli’nin ilanı İstanbul’un işgaline neden olmuştur.
- İstanbul 16 Mart 1920’de itilaf devletleri tarafından resmen işgal edilmiştir. Mebusan Meclisi dağıtılmıştır. Bazı milletvekilleri Malta adasına sürgüne gönderilmiştir. Bazıları Ankara’ya kaçmıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) Açılması
M. Kemal 19 Mart 1920’de bir genelge yayınlayarak Ankara’da olağan üstü yetkilere sahip bir meclisin açılması gerektiğini ve bunun için hemen seçimlerin yapılmasını, her sancaktan 5 kişinin seçilmesini ve bu seçilenlerin 15 gün içinde Ankara’ya gelmelerini istedi. Ayrıca İtilaf Devletleri tarafından dağıtılan Osmanlı Mebuslar Meclisi üyelerini de kaçabilirlerse gelmelerini istedi. Nihayet bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra 23 Nisan 1920’de TBMM açıldı.
TBMM’nin özellikleri
- Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir.(yasama ,yürütme ,yargı güçlerinin mecliste toplanması)Böylece çabuk ve uygulanabilir kararların alınması sağlanmıştır.(Çünkü o sırada ülkemiz işgal altında)
- Egemenliğin kayıtsız şartsız milletin olduğu ve meclisin üstünde bir gücün olmadığı belirtilmiştir.
- Meclisin başkanı aynı zamanda hükümetinde başkanıdır.
- Padişah ve halifenin yeri meclisin alacağı kararla belli olacaktır.
- İlk Anayasa’nın (Teşkilat-ı Esasiye) İlanı
- Kurtuluş savaşının devam ettiği günlerde kabul edilmiştir.
- Bu anayasa ile Türk tarihinde ilk kez egemenlik ulusa verilmiştir.
- Güçler birliği prensibi benimsenmiştir.(Yasama, yargı, yürütme meclis tarafından yapılıyor.)
- Yeni Türk Devletinin hukuki ve siyasal belgesi olmuştur.
- Anayasaya göre meclis başkanı hükümetin de başkanı olmakla “Meclis Hükümeti Sistemi” benimsenmiştir.
Düzenli Ordunun Kurulması
M. Kemal’in önerileri doğrultusunda T.B.M.M Hükümeti düzenli ordu kurma kararına vardı. Kuva-yi Milliye birliklerinin tek çatı altında toplanması kararlaştırılmıştır. Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe etkilerinin azalmasından çekindikleri için düzenli orduya katılmayarak isyan ettiler. 8 Ekim 1920’de ülkenin her tarafından gelen Kuva-yi Milliye birliklerinin katılımıyla düzenli ordu kurulmuştur.
Cumhuriyetten Sonra Yapılan Yenilikler
- Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı olmuştur.
- 1924 Anayasası ilan edildi.
- Halifeliğin kaldırılması ve Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt sürgün edilmesi
- Devletin dinine ilişkin maddenin anayasadan çıkartılması ve Laiklik ilkesi Anayasaya eklenmiştir.
- Şapka ve Kıyafet kanunu ilan edilmiş ve modern giyim kuşam tarzı ortaya çıkmıştır.
- Çok partili siyasi hayata geçilmiştir.
- Tekkeler, zaviyeler ve türbeler kapatılmıştır.
- Kadınlara belediye seçimlerinde ve genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
- Soyadı Kanunu çıkarılmış ve ad karmaşasının önüne geçilmiştir.
- Efendi, Bey, Paşa gibi lakap ve unvanlarin kullanımı yasaklanmıştır soyadı kanununa paralel olarak.
- Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçüleri kabul edilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır.
- İslam vakıfları devlet idaresine alınmıştır.
- İsviçre Medeni Kanunu’ndan çevrilerek hazırlanan Medeni Kanunu kabul edilmiştir.
- İtalyan Ceza Kanunu’ndan çevrilerek hazırlanan Türk Ceza Kanunu kabul edilmiştir.
- Öğretimin Birleştirilmesi Yasası (Tevhid-i Tedrisat Kanunu) ile devlete bağlı olmayan ilköğretim kurumları kapatılmıştır.
- Dil Devrimi, Yeni Türk harflerinin kabulü ve arap alfabesi yerine kullanılmaya başlanmıştır.
- Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu kurulmuştur.
- Darülfünun’un kapatılıp İstanbul Üniversitesi adıyla tekrar eğitim hayatına başlamıştır.